روانشناسی صنعتی

روانشناسی صنعتی یا روانشناسی سازمانی شاخه ای از روانشناسی است که اصول روانشناختی را در سازمان ها پیاده می کند. این شاخه از علم روانشناسی بر افزایش بهره وری در محل کار و مسائل مرتبط با آن مثل سلامت جسمی و روانی کارمندان مجموعه متمرکز است. هدف اصلی روانشناسان سازمانی مطالعه و درک رفتار انسان در محیط کار است. وظیفه روانشناس سازمانی مطالعه نگرش و رفتار کارکنان به منظور بهبود عملکرد، ارزیابی و آموزش در سازمان است.

 روانشناسی سازمانی چیست؟

روانشناسی سازمانی در واقع مطالعه، تجزیه و تحلیل و درک رفتار انسان در محیط کار و نظارت بر نحوه انجام کار و عملکرد کارکنان است.

روانشناسی سازمانی دو جنبه اصلی دارد. یک جنبه صنعتی آن است که به عنوان روانشناسی پرسنل یا کارکنان شناخته می شود و شامل تطبیق بهتر افراد با نقش های کاری آن هاست. افرادی که در این حوزه مشغول کار هستند ویژگی های کارکنان را بررسی می کنند و هر فردی را با مشاغلی که در آن کارایی بالاتری  دارد  مطابقت می دهند. از دیگر وظایف بخش روانشناسی کارکنان، آموزش کارمندان، تدوین استانداردهای عملکرد شغلی و اندازه گیری عملکرد شغلی پرسنل، ایجاد انگیزه در پرسنل و افزایش ماندگاری آنها در محیط کار است.

جنبه دیگر، روانشناسی سازمانی است که به درک چگونگی تاثیر سازمان بر رفتارهای فردی کارکنان می پردازد. هنجارهای اجتماعی، سبک های مدیریتی و انتظارات ، عواملی هستند که بر نحوه رفتار افراد در سازمان تاثیر می گذارند.

با بررسی و درک این عوامل ، روانشناسان سازمانی عملکرد و سلامت روحی و جسمی افراد را بهبود می بخشند و در راستای سودآوری برای سازمان تلاش می کنند.

وظایف روانشناس سازمانی/ صنعتی

روانشناسان سازمانی/صنعتی از اصول روانشناختی و روش های تحقیق برای حل مسائل و مشکلات محیط کار و بهبود کیفیت کار استفاده می کنند. یکی از وظایف آن ها مطالعه در مورد بهره وری و مدیریت در محیط کار  و سبک های کاری کارکنان است. روانشناسی سازمانی در جهت کمک به برنامه ریزی سیاست ها، برگزاری جلسات آموزشی و تدوین برنامه ای برای آینده با مدیریت سازمان همکاری می کند.

روان شناسان سازمانی از روش های علمی استفاده می کنند تا اصول روانشناختی را در مجموعه گسترده ای از حوزه ها از جمله مدیریت ، منابع انسانی ، روانشناسی پرسنل ، بازاریابی ، مدیریت و آموزش بکار گیرند. هدف نهایی آنها شناسایی و حل مشکلات مربوط به محیط کار است.

وظایف کلی روانشناسی صنعتی به صورت زیر دسته بندی می شود:

• بررسی و تحقیقات روانشناسی در محیط کار
• کمک در راستای یافتن و استخدام نیروی کار و کارمندان ماهر
• آموزش و ایجاد انگیزه در نیروی کار
• ارزیابی عملکرد شغلی
• افزایش بهره وری کسب و کار
• بهبود ساختار سازمانی
• بهبود کیفیت زندگی کارفرمایان و کارمندان
• مشاوره در سازمان
• بررسی رفتار مصرف کننده و روند بازاریابی

روانشناسی صنعتی یا سازمانی در محیط های مختلفی از جمله شرکت های مشاوره، شرکت های تحقیق و توسعه ، دانشگاه ها، شرکت های بزرگ و سایر شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد. روانشناسان صنعتی/ سازمانی به همراه  گروه های تحقیقاتی، تمام جنبه های اشتغال از قبیل  بهبود اشتغال کارمندان، تجزیه و تحلیل شغلی، فرهنگ شرکت، آزار و اذیت جنسی و مشکلات محیط کار را بررسی می کنند.

روانشناسان سازمانی در چه حوزه هایی فعالیت می کنند؟

استخدام و گزینش کارکنان

اولین و مهم ترین دغدغه روانشناس سازمانی انتخاب افراد برای نقش های مختلف در سازمان و استخدام و قراردادن کارمندان استخدام شده در مناسب ترین مشاغل است، تا بتوانند به بهترین نحو ممکن برای سازمان کارآمد باشند. روانشناسان سازمانی در اغلب مراحل گزینش از مصاحبه ها و آزمون های روانشناختی استفاده می کنند.

ارزیابی عملکرد کارکنان

ارزیابی و قضاوت در مورد اثربخشی عملکرد کارکنان به صورت دوره ای و در طول مدتی که نیروی کار مشغول کار است، انجام می شود. این ارزیابی ها توسط روانشناسان سازمانی صورت گرفته و به عنوان معیاری برای ارتقا، افزایش حقوق، تنبیه، انتقال و اخراج کارمندان است. روانشناس سازمانی سعی براین دارد که ارزیابی ها را به گونه ای منصفانه انجام دهد.

توسعه و آموزش کارکنان

گاهی زمانی که یک کارمند در یک مجموعه استخدام می شود، مهارت و توانایی های لازم را برای انجام کار خود ندارد و باید از طریق آموزش، دانش و مهارت کسب کند. روانشناسان سازمانی در ۴ مرحله این فرایند را انجام می دهند.

مرحله اول، تجزیه و تحلیل نیازها است که روانشناس سازمانی خواسته های فعلی و آینده شغل ها در سازمان را در نظر می گیرد و بر اساس آن، برنامه های آموزشی را برای رفع این نیازها برنامه ریزی می کند.

در مرحله دوم، روانشناسی صنعتی هرچه در مورد روش های یادگیری و آموزش انسان آموخته است به کار می برد تا به بهترین شکل ممکن پیشرفت دانش را آسان کند.

مرحله سوم فرآیند آموزش، آموزش واقعی است. روانشناسی صنعتی فرآیند آموزش را از طریق کلاس های آموزشی و یا آموزش از طریق اینترنت و … آغاز می کند.

و سرانجام در مرحله آخر، روانشناسی صنعتی به همراه مدیر آموزشی اثر بخشی آموزش به وسیله پرسشنامه ها و ارزیابی های ماهانه و ارزیابی عملکردها را بررسی و اندازه گیری می کند..

انگیزش و خشنودی شغلی

در هر سازمان و محیط کار ایجاد انگیزه در کارکنان و رضایت شغلی آن ها بسیار مهم است. ایجاد انگیزه و دلبستگی شغلی تحت تاثیر بسیاری از جنبه های محیط مانند کیفیت رهبری، فرصت های پیشرفت، امنیت شغلی و محیطی و شرایط روانی و فیزیکی کار قرار می گیرد. تمام موارد ذکر شده را روانشناس سازمانی شرکت برای بهینه سازی رضایت کارکنان کنترل و بررسی می کند.

جنبه های منفی یک شغل،آثار نامطلوب آن مانند غیبت، ترک کار، بهره وری پایین و شکایت کارگری را به دنبال دارد. روانشناسی سازمانی تیم وظیفه دارد شرایطی که به کیفیت زندگی شغلی و کاری آسیب می رساند را بشناسد و  قبل از آن که پیامدهای جدی روانشناختی و اقتصادی برای کارکنان و کارفرمایان به وجود بیاورد، در راستای بهبود آن تلاش کند.

محیط کار (بهداشت ، ایمنی ، استرس)

روانشناسان سازمانی در بررسی عواملی که در محیط فیزیکی و روانی کار وجود دارد، نقش به سزایی دارند. روانشناسی صنعتی محیط و ابزار مورد نیاز برای کار و کارمندان را طوری طراحی کرده که ایمن و دارای بیشترین بهره‌وری باشند. برای مثال روانشناس سازمانی در طراحی یک وسیله‌ی کامپیوتری یا یک خط مونتاژ کمک می کند و آن را متناسب با توانایی‌های فیزیکی کارگران می سازد.

همچنین مسائلی که کارمند با آن در ارتباط است اعم از نور، رنگ و فضای محیط را طوری طراحی می کند که به نیروها انرژی مضاعف و آرامش بدهد.

توجه نیازهای ارباب رجوع و مصرف کننده

توجه روانشناس سازمان به نیازهای مشتری و ارباب رجوع است که کمک می کند سازمان در راستای رسیدن به اهداف خود سریع تر پیش برود. برای ایجاد رضایت مصرف کننده و ارباب رجوع استفاده از راهکارهای پیشنهادی روانشناس سازمانی بهترین گزینه است.

مدیریت و رهبری

یکی از اصلی ترین چالش های سازمان ها، گزینش و آموزش و به کار گیری رهبران کارآمد است. این امر به دو دلیل بسیار مهم است:

۱- سبک رهبری و مدیریت سرپرست یا مدیر، کارایی و رضایت کارمند یا کارگری که تحت نظر او انجام وظیفه می کند را تحت تاثیر قرار می دهد.

۲- روانشناسان سازمانی به توانایی های رهبران در موقعیت ها و شرایط مختلف و آثار شیوه های رهبری بر زیردستانشان برای پیشبرد و توسعه یک سازمان آشنایی دارند. ضرورت این امر این است که افراد شایسته در موقعیت های رهبری قرار بگیرند تا بتوانند اثر بخش باشند و مهارت های خود را در راه های موثرتری بیازمایند.

نتیجه گیری

روانشناسی صنعتی و استفاده از مفاهیم روانشناختی برای کمک به انتخاب پرسنل شکل گرفت. همانطور که در این مطلب اشاره کردیم، بهره وری در یک سازمان بیشتر تحت تأثیر تعاملات انسانی است و عوامل فیزیکی نقش کمتری دارند. با مطالعه و درک رفتار انسان در محیط کار، روانشناسان سازمانی عملکرد و سلامت روحی و جسمی افراد را بهبود می بخشند و همزمان برای سودآوری در سازمان تلاش می کنند.

این مطلب را هم بخوانید: تکنیک STAR در مصاحبه شغلی

www.verywellmind.com