بهداشت و ایمنی کارکنان

بهداشت و ایمنی کارکنان يكي از رسالت‌هاي اساسي مديريت منابع انساني در نگهداري كاركنان توانمند مي‌باشد. از آنجا كه اقدامات نگهداري، مكملي بر ساير اقدامات و فرايند‌هاي مديريت منابع انساني است، حتي اگر عمليات كارمنديابي، انتخاب، انتصاب و ساير اقدامات پرسنلي به نحو بايسته انجام شود بدون توجه كافي به امر نگهداري نتايج حاصل از اعمال مديريت چندان چشمگير نخواهد بود.

نظام نگهداري منابع انساني ابعاد متعددي را شامل مي‌شود كه مي‌توان آنها را به دو دسته تقسيم نمود:

• دسته اول: در رابطه با حفظ و تقويت جسم كاركنان است مانند برقراري بهداشت و ايمني در محيط كار، اجراي برنامه‌هاي ورزش و تندرستي و بعضي خدمات مشابه.
• دسته دوم: شامل مواردي است كه تقويت‌كننده روحيه علاقمندي كاركنان به كار و محيط كار مي‌باشد مانند خدمات بيمه و بازنشستگي و خدمات پرسنلي.

در صورت داشتن توجه و بكارگيري اين موارد امنيت شغلي در كاركنان ايجاد شده و به رضايت شغلي آنها منتهي مي‌شود كه اين امر خود از اهميت بسزايي برخوردار است.

قوانين ايمني و سلامت حرفه‌اي در خصوص بهداشت و ایمنی کارکنان در ايران

در كشور ايران نيز قوانيني براي اين منظور پيش بيني شده است و بعد از انقلاب نيز توجه ويژه‌اي به اين امر شده است. براي صيانت از نيروي انساني و منابع مادي كشور رعايت دستورالعمل‌هايي از سوي شوراي عالي حفاظت فني جهت تأمين ايمني و وزارت بهداشت جهت سلامتي تدوين مي‌شود كه براي كليه كارگاه‌ها، كارفرمايان و كارآموزان الزامي است (ماده 85 قانون كار).

شوراي عالي حفاظت فني مسئول تهيه آيين‌نامه‌هاي حفاظت فني مي‌باشد ( ماده 86 قانون كار)

در ايران اشخاص حقيقي و حقوقي كه قصد تأسيس كارخانه داشته باشند بايد طرح‌هاي خود را از نظر ايمني به تأييد وزارت كار (شوراي عالي حفاظت فني) و از نظر سلامت به تأييد وزارت بهداشت برسانند.

اين موارد در خصوص واردات ماشين آلات  هم صادق است ( مواد 87 الي 90 قانون كار).

در مورد كاركنان نيز كارفرمايان براي حفاظت از ايمني و سلامت كاركنان در محيط كار مكلف به تهيه تمامي وسايل ايمني و ارائه آموزش‌هاي لازم مي‌باشند.

كاركناني كه در معرض بيماري‌هاي ناشي از كار هستند بايد پرونده پزشكي داشته باشند و هر سال يكبار توسط مراكز درماني مورد تأييد، معاينه شده و نتيجه در پرونده آنها ثبت شود.

وظيفه كميته مذكور برقراري ارتباط ميان وزارتخانه‌هاي مسئول و كارفرما مي‌باشد و اين كميته از افراد متخصص با تأييد وزارتخانه‌هاي مسئول تشكيل مي‌شود (ماده 91 الي 93 قانون كار)

در صورتي كه كارفرما در مورد ايمني و سلامت حرفه‌اي قصور كند برطبق قانون ملزم به جبران خسارت و مجازات خواهد بود و در صورت قصور كارگر، كارفرما مسئوليتي نخواهد داشت (ماده 94 و 95 قانون كار).

نحوه بازرسي و شرايط بازرسان نيز در قانون پيش بيني شده است ( قانون كار مواد 96 الي 106)

عوامل كليدي بهبود بهداشت و ایمنی کارکنان در محيط كار

فرهنگ

بدون يك فرهنگ مناسب با اين اعتقاد كه جراحت‌ها و بيماري‌ها مي‌توانند قابل اجتناب باشند افراد شروع به مريض شدن، زخمي شدن و مردن خواهند كرد.

افراد شروع خوبي در محيط كار نخواهند داشت و امكان ترك خدمت افراد شايسته وجود دارد.

پيروي از رويه‌هاي توسعه، ارتباطات درست آموزشي، توجه به جزئيات، هماهنگي، مسئوليت فردي، آموزش كلي و جزئي كاركنان و افزايش دقت افراد ارزش‌هاي اساسي يك فرهنگ مناسب مي‌باشد.

تعهد از مديريت عالي آغاز شود و به سمت مشاركت همه كاركنان در ايمني و سلامت حرفه‌اي برود.

سیستمها

در سازمان‌ها سيستم‌هاي مرتبط با ايمني و سلامت حرفه‌اي بايد حاضر و فعال باشند.

اين سيستم‌ها شامل القاء، آموزش، سياست‌ها، استانداردها، مميزي، فعاليت‌هاي ايمني، ارزيابي عملكرد و طرح‌هاي بهبود مي‌باشند.

اين سيستم‌ها بايد شامل مكانيزم‌هاي رسمي و بادوام براي شامل شدن همه كاركنان در ايمني و سلامت حرفه‌اي باشند.

اساس كار ايجاد يك فرهنگ حمايت كننده و حذف رويه‌هاي بوروكراتيك است تا اهداف فراموش نشده و كاركنان آسيب نبينند.

سخت افزار

شامل طرح، وسيله و مواد است. نكته مهم در اينجا طراحي خريد، نصب و عمليات بر اساس نياز‌هاي ايمني است.

در تهيه سخت افزار بايد دغدغه‌هاي ايمني و سلامت در نظر گرفته شود و از مناسب بودن و ايمني آن اطمينان حاصل شود .

استرس

استرس واژه‌اي است در اصل به معني فشار و نيرو. در جهان فيزيكي هر گاه فشاري بر چيزي وارد شود كنشي بر آن وارد مي‌كند، ثبات اجزاي دروني آن را بر هم مي‌زند و تنشي در آن پديد مي‌آورد و بر مي‌آشوبد و سرانجام آن شي را به واكنش مي‌اندازد. در مهندسي گفته مي‌شود كه هر گاه فشار وارده از مقاومت شي در گذرد آن شي متلاشي مي‌شود و از وضعيت موجودش در مي‌آيد. روانشناسان و ديگر صاحبنظران استرس نيز مي‌گويند روي هم جمع شدن رويداد‌هاي زندگي كه سازگاري فرد را با وضع موجودش بر هم مي‌زند موجب استرس مي‌شود.

همچنين استرس نرخ ترس و فشار در بدن كه در طول زندگي ايجاد مي‌شود، توصيف شده است.

استرس توسط يك دوره كلي از فشار، مشكلات و تجربه‌هاي افراد است كه در طول زندگي بوجود مي‌آيد. خود استرس نه خوب است و نه بد.

در حقيقت بعضي درجات استرس عادي است و براي ادامه حيات روزمره لازم است. حتي هنگامي كه افراد استراحت مي‌كنند، درجات كمي از استرس وجود دارد.

بدون استرس انگيزه و انرژي وجود نخواهد داشت. استرس براي هر فرد اجتناب ناپذير است.

استرس يك وضعيت فشار است كه روي احساسات يك نفر بوسيله فرايند‌ها و شرايط فيزيكي اثر مي‌گذارد

و امروزه يكي از مسائل مهم و مورد توجه در حوزه سلامت فردي، سازماني و اجتماعي است.

استرس شغلي را مي‌توان جمع شدن عامل‌هاي استرس زا در وضعيت‌هاي مرتبط با شغل دانست كه بيشتر افراد نسبت به استرس زا بودن آن اتفاق نظر دارند. همچنين استرس شغلي به عنوان كنش متقابل بين شرايط كار و ويژگي‌هاي فردي شاغل، ميزان بيش از حد خواست‌هاي محيط كار و در نتيجه فشار‌هاي مرتبط با آن است كه فرد بتواند از عهده آنها برآيد .

ايجاد كننده‌هاي استرس

استرس‌زا‌ها عواملي هستند كه موجب استرس مي‌شوند. آنها مانند شرايطي هستند كه كه آغاز كننده يك تغيير در شرايط فيزيكي يا رواني مي‌باشند. به عبارت ديگر برهم زننده تعادل فيزيكي و رواني هستند.

استرس‌زا‌ها مثبت يا منفي مي‌باشند و عكس العمل‌هاي فيزيولوژيكي در فرد ايجاد مي‌كنند. تپش قلب، افزايش فشار خون، خشكي دهان، تنفس سريع ، اغلب عكس العمل‌هاي غالب در مقابل استرس‌زا‌ها هستند.

منابع استرس

همه كاركنان با استرس مواجه هستند و اين يك قسمت از وجود هر فرد است. چگونگي هدايت استرس توسط هر فرد ممكن است به زندگي شادتر و يا تخريب زندگي كاري و سلامتي منجر شود.

اين بستگي به طرز تلقي افراد نسبت به استرس دارد كه آن را يك تهديد يا يك چالش درك كنند.

همچنين با توجه به مطالعات انجام شده عوامل خارجي مانند زندگي خانوادگي اثر بيشتري در ايجاد استرس كاركنان دارند.

ده راه كه “مدير” بوسيله آن مي‌تواند استرس كار كنان را در حين كار كاهش دهد:

صحبت آزاد كاركنان به طور آزاد با يكديگر:

در يك سازمان كه كاركنان مي‌توانند با يكديگر آزادانه صحبت كنند بهره‌وري و حل مسئله معمولاً بهتر مي‌شود.

كاهش تعارضات شخصي در كار:

براي حداقل كردن تعارض در كار، كارفرمايان سه مرحله را مي‌توانند طي كنند:

الف) آموزش مديران و كاركنان براي حل تعارضات بوسيله ارتباطات، مذاكره و احترام.

ب) رفتار كردن با كاركنان به طور منصفانه.

ج) تعريف روشن وظايف شغلي.

دادن قدرت كنترل كافي به كاركنان در مورد چگونگي انجام كار آنها

اطمينان از اينكه بودجه پرسنلي كافي مي‌باشد

درباره كاركنان به راحتي صحبت كنيد

حمايت از تلاش‌هاي كاركنان

تأمين مرخصي شخصي رقابتي و مزاياي كاركنان

تعيين سطوح جاري مزاياي كاركنان

كاهش مقدار خطوط قرمز (قوانين محدود كننده) براي كاركنان

تشويق و پاداش براي دستاورد‌ها و همكاري آنها

وسایل حفاظت فردي در بهداشت و ایمنی کارکنان

وسایل حفاظت فردي شامل دستکش، عینک محافظ، پیش بند (apron) رسپیراتور (نه ماسکهاي جراحی) ear muff،ear plug و چکمه هاي محافظ میباشد.

با توجه به اینکه وسایل حفاظت فردي مسؤلیت حفاظت را بر عهده خود فرد میگذارند آخرین خط کنترل مخاطرات در محیط کار می باشند.

غالبا استفاده از وسایل حفاظت فردي حین کار سخت است و علاوه بر آن باید از این وسایل به خوبی نگهداري شود.

نگهداري مستلزم پایش و آموزش است.

ارگونومی در بهداشت و ایمنی کارکنان

واژه «ارگونومي» از دو كلمه يوناني «ارگو» به معني كار و «نوموس» به معني قانون و قاعده طبيعي مشتق شده است و در لغت به معناي قوانين طبيعي كار است.

اما در اصطلاح كاربردي علم ارگونومي مجموعه دانشي است كه از تلفيق علوم زيستي، فيزيولوژي انساني، سيستم‌ها و روش ها، طراحي مشاغل و محيط كار به وجود آمده است كه سعي دارد ابزارها، دستگاه‌ها و محيط كار را با توجه به در نظر گرفتن توانايي هاي جسماني، فكري و محدوديت‌ها و علائق انسان‌ها، طراحي كند.

اين علم با هدف افزايش بهره‌وري با توجه به سلامتي، ايمني و رفاه كاركنان در محيط كار شكل يافته است .

اهداف علم ارگونومي، بهبود نحوه انجام كار، روش هاي كار و ابزار كار، و انطباق آنها با ويژگيهاي رواني و جسمي انسان است.

همچنين، ارگونومي در پي انطباق علمي شغل، شرايط، ابزار و محيط كار با مشخصات فيزيكي و بدني انسان و نيز تعيين نيرو و توانايي جسمي اوست.

بايد شغل و محيط كار چنان طراحي شود كه با مشخصات فيزيكي ميانگين افراد مطابقت داشته باشد.

ارگونومی  برای کاربران کامپیوتر

سطح کار :

• سطح کار باید بقدر کافی دسترسی به لوازم و وسایلی که حرکات و طراحی پیچیده تری دارند فراهم اورد.

میز محل کار :

• وسایل (لوازم ) استاندارد را نمی توان با توجه به نیاز شخصی افراد اصلاح نمود.
• یک شخص بلندتر ممکن است به تنظیمی نیاز داشته باشد که سطح کار را از آنچه هست برجسته تر نماید و یک شخص کوتاه ممکن است به یک زیر پایی یا لوازم دیگر نیاز داشته باشد.

تنظیم صندلی :

• نشستن برای زمان طولانی مدت می تواند باعث افزایش فشار روی دیسکهای بین مهره ای شود.
• نشستن مداوم  باعث جمع شدن خون در پاها و ران ها و ایجاد یک سیر برگشتی آهسته خون به قلب می شود

مانیتور :

• مانیتور کامپیوتر باید طوری قرار گیرد که انتهای بالایی صفحه زیر سطح چشم باشد.
• مطمئن شوید که سطح صفحه دید تمیز است .
• روشنایی و تباین را به بهترین وجه تنظیم کنید .

کی برد :

• بسیاری از مسائل ارگونومیکی در هنگام کار با کامپیوترعوارض شانه ،آرنج، ساعد، مچ دست و دست است.
• باید محل کار طوری تنظیم  شود که به پیشگیری از توسعه مشکلات ارگونومیک منجر شود برای این منظور :
• ارتفاع کی برد را طوری تنظیم کنید که شانه ها بتوانند باز شوند

موس :

• موس در محیط اداری خیلی کاربرد دارد موسهای دستی برای راست یا چپ دستان بطور ویژه  طراحی می شوند.
• موس را در حدی پایین قرار دهید که شانه ها و مچ دست و آرنج و ساعد تان ناراحت نشوند.

روشنایی :

• روشنایی مناسب در کار با کامپیوتر یک فاکتور مهم در کاهش ناراحتی بینایی شامل فشار چشمی و خارش چشمها است
• روشنایی در بیشتر محیط های اداری بسیار بیشتر از میزان روشنایی بهینه صفحه دید است (VDT)

www.hr.admin.ox.ac.uk

این مطلب را هم بخوانید: روانشناسی صنعتی