روابط کار مبحثی است که در سازمان های دولتی و خصوصی اهمیت ویژه ای دارد. به طوری که سازمان های دولتی، شرکت ها و کارگاه های وابسته به دولت، و همچنین کارگاه ها و کارخانه های بخش خصوصی با این مفهوم سر و کار دارند.
روابط کار، آنگونه که در متون مدیریت آمده، عبارت است از چگونگی تنظیم روابط کارگر و کارفرما
و با توجه به اینکه این روابط از زمان ورود افراد به سازمان تا جدا شدن و حتی بعد از جدا شدن آنها از سازمان مورد توجه است،
تمام تدابیری را که در قلمرو بحث مدیریت منابع انسانی مطرح است شامل میگردد.
این تداخل در حدی است که در نمودارهای تشکیلات سازمانها گاه عنوان مسئول روابط کار یا روابط صنعتی بجای مدیر منابع انسانی بکار برده شده است.
میتوان روابط کار را زیر مجموعه مدیریت منابع انسانی
و یا برعکس مدیریت منابع انسانی را زیر مجموعه روابط کار قلمداد نمود.
تاریخچه روابط کار در ایران
روابط کار در ایران نیز در گذشته شباهت به قبل از انقلاب صنعتی اروپا را داشته است.
بدین معنی که در بخش کشاورزی نظام ارباب و رعیتی و در بخش صنعت نظام صنفی حاکم بر روابط کارگر و کارفرما و افزایش طبقه کارگر نیز همراه با حرکت به سوی صنعتی شدن کشور بوده است.
گام برداشتن بسوی صنعت در ایران با ایجاد راه آهن، بنادر و بوجود آمدن کارخانجات کبربت سازی، سیمان، قند، نساجی و نظیر اینها آغاز شد
و به تدریج تعداد زیادی کارگر مشغول بکار شدند.
در گذشته در ایران بین کارگران و کارفرمایان اختالف چندانی وجود نداشت و لزوم دخالت دولت احساس نمیشد.
اهم دلایلی که این همزیستی را فراهم میکرد به عقیده بعضی از صاحبنظران عبارت بودند از:
1.عادت کردن کارگران به کار در یک کارخانه و تالش کارفرما در حفظ کارگر ماهر و با تجربه.
2.وابسته شدن کارگران به یک محیط کار و ایجاد روابط عاطفی بین کارگر و کارفرما.
3.عمق عقاید مذهبی به این صورت بود که کارگر وظیفه خود میدانست در مقابل مزدی که دریافت میکند کار کند و
در غیر این صورت مزد خود را حرام بداند و کارفرما دادن حقوق کارگر را یک وظیفه الهی و باعث برکت کسب خود به حساب آورد.
4 .و باالخره یک عامل بسیار مهم دیگر کوچک بودن محیط کار و تماس دائم کارکنان با یکدیگر و تلفیق روابط رسمی و غیررسمی.
توسعه کارخانجات و عدم توجه کارفرمایان به حقوق کارگران به تدریج زمینه و لزوم دخالت دولت را فراهم آورد.
نگرش سیستمی بر روابط کار
نظریه و نگرش های متعددی به بررسی روابط کار در سازمان ها می پردازند که یکی از این نظریه ها، نظریه سیستمی است.
نگرش سیستمی، روابط کار را به عنوان سیستم باز می نگرد که دائم با محیط اجتماعی وسیع تر تعامل برقرار می کند
و با محیط اجتماعی خود مرزهایی دارد که البته این مرزها به دقت تعریف شده نیستند.
نظریه سیستمی توسط دانلوپ ارائه شد که به روابط کار در قالب فرایند سیستمی توجه دارد.
طبق دیدگاه دانلوپ، بازیگران در سیستم روابط کار شامل موارد ذیل هستند:
مدیریت یا کارفرما، کارکنان یا نماینده کارکنان یا اتحادیه ها و همچنین دولت و سازمان های دولتی
بازیگران (دولت) به تدوین قوانین و مقررات و رویه های کاری می پردازند
و کارفرما و مستخدم روی پرداخت ها، ساعت کار و سایر موضوعات کاری توافق می کنند.
عوامل محیطی یا زمینه ای نیز شامل محیط فناوری (محیطی که بر نیازهای مهارتی، تقاضا برای نیروی کار از سوی موسسات و غیره تاثیر می گذارد)، محیط بازار (اندازه، ساختار، پویایی بازار و غیره)، قدرت نسبی گروه های اجتماعی و موانعی که کارگران یا مستخدمان از طریق به کارگیری اقدامات دسته جمعی ایجاد می کنند.
ایدئولوژی ها در این نظریه نیز عبارت است از ایده هایی که بازیگران را به یکدیگر پیوند می دهد.
اتحادیه ها :
وجود اتحادیه ها و نهادهای کارگری مستقل، موجب افزایش رضایتمندی کارگران تعمیق احساس منصفانه
بودن قوانین، افزایش بهره وری و کاهش عدم اطمینان در بازار کار و نیز اسقرار عدالت اجتماعی میگردد.
يكي از موضوعات مهم در حقوق اساسي كار موضوع تشكلهاي مستقل كارگري،كارفرمايي و يا تشكلهای مشترك شمرده شده است.
هدف تمامي اين تشكلها حمايت از منافع گروههای عضو است. ایجاد اين تشكلها پديدهای اجتماعي است.
این پدیده اجتماعی وقتي ميتواند به عنوان پديدهای اصيل در پيكره حقوق كار قرار گيرد
که جامعه داراي تشكلهاي خود جوش آزاد و مستقل كارگري و كارفرمايي باشد.
اين تشكلها مي توانند نقش تعيين‌كنندهاي در راستاي ايجاد نظم در روابط کار و استقرار عدالت اجتماعي برعهده بگيرند.
به طورکلی سازمان و اتحاديه كارگري، سازماني است، داوطلبانه و مستقل، متشكل از كارگران يك حرفه يا يك صنعت،صرف نظر از تفاوتهاي عقيدتي، سياسي، مذهبي، جنسيتی و نژادي كه به منظور تامين و حمايت از منافع گروهي و اعتلاي موقعيت فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي آنان ايجاد ميشود.
كارگران حق دارند، اتحاديه كارگري تشكيل دهند و در تمامی فعاليتها در روابط کارشركت كنند.
بدون اين‌كه اجازه یا كنترل مقامات دولتي يا كارفرما الزامي باشد.
این مطلب را هم بخوانید: آیین نامه های انضباطی
More Stories
شکایت کارکنان در اداره کار